تا چه مدتی می توانید از داروی تاریخ مصرف گذشته استفاده نمایید؟

حتما برایتان پیش آمده است که نیاز به یک آرام بخش داشته و در ته کابینت داروهای خود به جستجو پرداخته و تنها به یک بسته نیمه مصرف شده قرصها برخورد کرده اید که تاریخ آنها به یک دهه قبل باز می گردد. شما تنها نیستید.بیماران در بیشتر مواقع در زمان مراجعه به پزشک کیسه ای در دست دارند پر از داروی تاریخ مصرف گذشته و از پزشک میپرسند که با آنها چه باید بکنند. اما آیا برای داروها باید نگران تاریخ انقضا باشیم؟

تاریخ انقضا دارو چیست؟

تاریخ انقضای یک دارو آخرین زمانی است که سازنده تعیین می کند. بدین معنا که دارو بعد از این تاریخ دیگر مؤثر و ایمن نخواهد بود. همه داروها به لحاظ قانونی باید تاریخ انقضا داشته باشند.

اگرچه این تاریخ یک زمان کاملا مطلق و مشخص است (مثلاً مهر ۱۴۰۱) اما همه داروها دقیقا در تاریخ انقضایشان غیر قابل مصرف نمی شوند. در واقع، سازنده یک تاریخ انتخابی بر روی آن می زند که تقریبا یک یا دو سال بعد از تاریخ تولید می باشد. سپس آن تاریخ را بررسی می کنند تا مطمئن شوند که دارو تا آن زمان باثبات باقی مانده و برای دوز تجویز شده عملکرد مؤثر را دارد.

ولی تاریخ ماندگاری دارو در قفسه در واقع بسیار طولانی تر از تاریخ انقضایی است که بر روی آن نوشته میشود. با این وجود باز هم تضمینی نیست بنابراین شما باید همچنان احتیاط به خرج دهید و از مصرف داروهای تاریخ مصرف گذشته اجتناب نمایید.

مطالعات در مورد داروی تاریخ مصرف گذشته چه می گویند؟

در تحقیقی ۱۲۲ فرآورده دارویی انتخاب و برای بیش از ۵ سال مورد بررسی قرار گرفتند. آزمایشات نشان می دهد که از هر ۱۰ محصول ۹ محصول تا ۶۶ ماه باثبات باقی می ماند. و تعداد محدودی نیز هنوز ۱۵ سال بعد از انقضا نیز اثربخش هستند.  اما این داروها در شرایط بهینه نگه داشته میشوند عوامل زیادی وجود دارد که به این معنی است که ممکن است همین امر در مورد داروهایی که در خانه نگهداری می کنید صدق نکند. می توانید در ادامه این مقاله بیشتر بدانید.  به علاوه، در حالی که ممکن است دارویی بعد از تاریخ انقضا تا چند ماهی همچنان ایمن و اثربخش باشد اما هر چه مدت بیشتری بگذرد این کارآیی کاهش می یابد. و مهم تر اینکه شما نمی دانید که آیا داروی شما در این طبقه قرار دارد یا خیر.

آیا در مورد بسته قرص باز نشده نیز به همین طریق است؟

بعد این مسئله است که آیا بسته باز شده است یا خیر. نور، تغییر دما و مخصوصا رطوبت می تواند بر ثبات یک دارو تاثیر بگذارد. به همین دلیل است که که کابینت شما معمولا محل خوبی برای نگهداری بسیاری از داروها محسوب میشود چون تاریک بوده و خیلی در معرض تغییرات دمایی قرار ندارد.

بسیاری از داروها امروزه در بسته های فویلی حباب دار هستند که آنها را از رطوبت و نور مصون نگه می دارند. تاریخ انقضا تا زمانی سلامت دارو را تضمیمن می کند که بسته آن باز نشده باشد. یعنی تا زمانی که  بسته قرصها باز نشده باشد تا زمان تاریخ انقضا کارآمد است. با این وجود اگر بسته ای که دارو را احاطه کرده است باز باشد دیگر تضمیمنی برای آن تاریخ انقضا وجود ندارد. به همین صورت قرصهایی که در قوطی هستند بعد از گذشتن از تاریخ مصرفشان هیچ تضمینی برای سلامتشان نیست.

در مورد دما چطور؟

یک متغیر اصلی دیگر دما است. برخی از داروها (که معمولا به شکل قرص نیستند) باید در یخچال نگهداری شوند. اگر آنها را خارج از یخچال اشتباها نگه دارید حتی قبل از تاریخ انقضا کمتر ایمن و اثربخش خواهند بود.

تاریخ انقضا بر روی داروهای دیگر چگونه تاثیر می گذارد؟

هر دارویی که نگهدارنده دارد (قطره های چشم از نمونه بارز این داروها هستند) زمانی که تاریخ مصرفش گذشته باشد دیگر ایمن نیست. دلیلش این است که مواد نگهدارنده برای اجتناب از رشد باکتری های مضر در مایع افزوده میشوند و قطعاً کسی دوست ندارد از چیزی که این قدر ریسکش بالا است در چشمهایش استفاده کند.

گاهی کمبود برخی از داروها سبب میشود که دولت و آژانسهای دولتی فراخوان زده و داروهایی تاریخ گذشته را چک کرده و ببینند هنوز هم ایمن هستند یا نه. برای مثال دو سال پیش کمبود قلم های تزریقی آدرنالین پیش آمد که از آن در جدی ترین انواع واکشنهای آلرژی که آنافلاکسی نامیده میشود استفاده می گردد. در آن زمان فراخوانی به داروخانه ها زده شد که برخی از این قلم های تزریقی را می توان تا شش ماه بعد از تاریخ انقضایشان هم استفاده کرد. اما شما نباید هیچ وقت این ریسک را بکنید مگر اینکه پزشکتان این اجازه را داده باشد.

مایعات معمولاً دو تا تاریخ انقضا دارند- یک تاریخ انقضا برای وقتی که دارو باز نشده باشد و یک چهار چوب زمانی کوتاه تر برای استفاده از زمانی که دارو باز شده است. به هر دوی این تاریخ ها توجّه داشته باشید.

با داروهای تاریخ گذشته چه کنیم؟

اگر دارویی دارید که مصرف نشده و تاریخ انقضای آن گذشته است با یک داروساز صحبت کنید. داروساز نمی تواند آن دارو را به دلایل ایمنی به کس دیگری بدهد حتی اگر بسته آن باز نشده باشد. با این وجود، می تواند به صورت ایمن شما را از شر آنها خلاص کند.

اگر مبتلا به یکی از بیماری های بلند مدت مثل فشار خون بالا، کلسترل بالا، دیابت، آسم، بیماری مزمن کلیه یا بیماری قلبی هستید از داروهایی به صورت مرتب استفاده می کنید. از این داروها دقیقا همان گونه که تجویز شده اند استفاده نمایید در این صورت بیشترین بهره را برده و حداکثر مصونیت را در برابر آنها خواهید داشت. و بهتر است ترتیبی در مدیریت و سازماندهی آنها بدهید تا استفاده از آنها برایتان ساده تر گردد.

برخی از کرم های ضدآفتاب و لوسیون ها اگرچه نمی توان به آنها دقیقا دارو گفت قطعا به دلایلی تاریخ انقضا دارند. هر چه از تاریخ انقضای آنها بگذرد اثربخشی آنها کمتر میشود مخصوصا اگر باز شده باشند یا در معرض آفتاب قرار گرفته باشند. در پایان هر تابستان و یا حداقل زمانی که کرمی به تاریخ انقضایش می رسد آن را دور بیاندازید.

در واقع بهتر است از هر چند وقت نگاهی به کابینت داروها انداخته و آن تصفیه نمایید. اگر از چندین نوع دارو استفاده می کنید بهتر است از هر شش ماه یک بار یا حتی زودتر این کار را انجام دهید.

همچنین بخوانید: بهترين درمانهاي خانگي براي مقابله با آنفولانزا