راهنمای کامل بیماری های مرتبط با دل درد

تقریبا همه ما گهگاهی دچار دل درد شده ایم. اما در واقع هر یك از اندامها در داخل شكم (كه بسیار هم هستند) می توانند مقصر باشند. دل درد ممكن است كوتاه مدت باشد، بیاید و برود و یا بعد از خوردن چیزی عود نماید- كه همه می توانند سرنخ هایی برای یافتن علت باشند. پزشكان می توانند برای كم كردن تعداد احتمالات آزمایشاتی انجام دهند. در زیر به علل احتمالی دل درد توجه نمایید:

سنگ صفرا

كیسه صفرا، كیسه كوچكی است كه در زیر كبد قرار داشته و در صورت نیاز برای هضم چربی ها صفرا ترشح می نماید. سنگهایی كه در كیسه صفرا ایجاد می شوند سبب التهاب شده و می توانند مجرای ورودی به روده را بسته و منجر به درد شود. درد حاصل از سنگ كیسه صفرا معمولا در قسمت راست بالای شكم و مخصوصا پس از خودن غذاهای چرب ایجاد میشود. چنین غذاهایی سبب منقبض شدن كیسه صفرا می شوند. اگر كیسه صفرا دچار التهاب باشد، هر گونه انقباضی از این دست شدت بیشتری یافته و بنابراین برای بیمار تولید درد می كند.

التهاب پانكراس

التهاب پانكراس می تواند به درد سوزاننده ای در بالا و یا قسمت میانی شكم شود. برخی از افراد چنان درد شدیدی دارند كه از قسمت راست شكم به سمت پشتشان تیر می كشد. ممكن است برای كم شدن درد به جلو خم شده و یا سعی كنید به پشت بخوابید كه به سردردی مبهم، حالت تهوع و استفراغ منجر میشود.

التهاب پانكراس و یا سنگهای كیسه صفرا میتواند به علت نوشیدن بیش از اندازه الكل ایجاد شده باشند (كیسه صفرا و پانكراس شیره های گوارشی خود را از یك مجرای مشترك به درون روده كوچك می ریزند). در صورت التهاب پانكراس فرد باید بستری شود.

GERD

ریفلاكس معدوی مره ای و یا GERD می تواند در قسمت بالای معده و یا پایین سینه ایجاد درد نماید كه اصطلاحا سوزش سردل نیز نامیده میشود. علت؟ دریچه ای كه معده را از مری جدا می كند ضعیف است و اجازه ورود غذا و اسید از معده را به سمت بالا می دهد . خوردن بیش از اندازه غذا در هر وعده و یا خوردن غذای نامناسب (برای مثال غذاهای چرب) می تواند این مشكل را بدتر نماید. كم كردن وزن، تغذیه مناسب و استفاده از داروهایی نظیر داروهای ضد اسید معده، مسدود كننده های H2 و مهار كننده های پروتون پمپ نیز می توانند كمك كننده باشند.

عدم تحمل لاكتوز

میلیون ها نفر در سراسر جهان مبتلا به عدم تحمل لاكتوز هستند.در واقع، در برخی از مناطق جهان، تعداد مبتلایان به كسانی كه عدم تحمل لاكتوز دارند بیشتر از كسانی است كه می توانند لاكتوز را هضم نمایند. لاكتوز قندی است كه در محصولات لبنی یافت میشود.

این نوع عدم تحمل لاكتوز به دردهای خفیف تا شدید شكمی منجر میشود كه شدت آن بسته به شدت بیماری دارد. پیشنهاد می شود هر كس كه فكر   می كند عدم تحمل دارد تست تحمل لاكتوز را بدهد. جواب نمی تواند دقیقا مثبت یا منفی باشد چون در این جا میزان حساسیت نیز نقش ایفا می كند. علائم عبارتند از نفخ، اسهال، گاز معده، آروغ و سوء هاضمه كه شدت آن بسته به میزان حساسیت متفاوت است.

راه حل؟ از خوردن محصولات لبنی نظیر شیر و پنیر اجتناب كرده و در مورد غذاهای بسته بندی شده و آماده نیز محتاط باشید. غذاهای نیمه آماده اغلب حاوی فرآورده های شیری پنهان و یا آب پنیر (وی) هستند. آب پنیر یك فرآورده با پایه شیری است كه در بسیاری از تركیبات پودری پروتئینی و دیگر مواد غذایی یافت میشوند. اگر مبتلا به عدم تحمل لاكتوز هستید همچنین می توانید از شیر Lactaid و یا قرصهای Lactaid برای جلوگیری از درد معده استفاده نمایید.

عوارض جانبی داروها

هیچ دارویی بدون عوارض جانبی نیست و برخی مواقع می تواند شامل شكم درد نیز بشود. خود دارو ممكن  است سوزش آور باشد و یا تخلیه معده را كند كرده و بنابراین ایجاد درد نماید.

داروهای تسكین دهنده درد كه با نام NSAID ها شناخته می شوند (داروهای ضد التهابی غیر استروئیدی) نظیر ایبوپروفن و آسپرین چنین قابلیت سوزش آوری برای معده داشته و می توانند در جداره معده زخم ایجاد كنند.

بیس فوسفوناتهای خوراكی، طبقه ای از داروها كه به حفظ تراكم استخوان كمك كرده و مانع از پوكی استخوان می شوند، نیز می توانند در قسمت تحتانی مری التهاب و بنابراین درد ایجاد نماید. همین طور آنتی بیوتیكها مخصوصا آنهایی كه حاوی آزیترومایسین هستند نیز همین عوارض را دارند بنابراین سعی كنید این داروها را زمانی استفاده كنید كه معده پر است تا محافظی باشد برای جداره معده.

داروهای مسكن و فشار خون جداره معده را شل كرده باعث میشوند غذا در معده مانده و تخمیر شود كه می تواند سبب احساس ترش كردن شود.

دیورتیكولی

دیورتیكولی التهاب دیورتیكولها و یا كیسه هایی است كه در جداره روده و معمولا در روده بزرگ شكل می گیرد. این كیسه ها همانند حفره های برجسته ای در جداره روده بزرگ هستند كه ملتهب شده و یا با مدفوع و یا دیگر اشیاء خارجی مسدود می شوند. علائم عبارتند از درد در قسمت پایین شكم كه احتمالا به آنتی بیوتیكها پاسخ می دهد. یك رژیم غذایی حاوی فیبر بالا می تواند كمك كننده باشد. در برخی موارد جدی تر می تواند سبب آبسه، خونریزی و حتی ایجاد سوراخ كرده  و منجر به درد شدید شود در چنین مواردی نیاز به جراحی و بستری شدن است.

عدم تحمل گلوتن

برخی از افراد به گلوتن، پروتئینی كه در گندم و جو یافت می شود، واكنش منفی نشان می دهند. شدید ترین نوع عدم تحمل گلوتن بیماری سلیاك نامیده میشود.

گلوتن سبب آسیب دیدن روده كوچك در مبتلایان به سلیاك میشود. روده به صورت طبیعی عمل نكرده و نمی تواند مواد مغذی را جذب كند. امروزه هم بیماران و هم پزشكان آگاهی بیشتری نسبت به عدم تحمل گلوتن و بیماری سلیاك كه ایجاد نفخ، گاز، درد خفیف تا شدید و خستگی مفرط می كند، دارند.

ناتوانایی روده كوچك برای جذب مواد مغذی می تواند به اسهال مزمن، كم شدن وزن، و حتی سوء تغذیه منجر شود.

اندومتریوز

اندومتریوز فقط در زنان دیده می شود. این بیماری زمانی اتفاق می افتد كه سلولها از جداره رحم خارج شده و شروع به رشد در قسمتهای دیگر بدن و مخصوصا جایی در لگن می كنند. درد، خونریزی غیر طبیعی و ناباروری می تواند نتیجه آن باشد. تشخیص اندومتریوز كار مشكلی است و اغلب نیاز به ارجاع به پزشك متخصص زنان و زایمان  و سونوگرافی از لگن دارد.

اگر اندومترویز محدود به یك حوزه كوچك باشد، جراحی می تواند كمك كننده باشد. در غیر این صورت با دارو و هورمون درمان میشود. در چنین مواقعی چرخه قاعدگی علائم دردناكی دارد.

علائم تیروئید

با وجود این كه غده تیروئید در جلوی گردن قرار دارد ولی میتواند منجر به مشكلاتی نیز در قسمت پایین شكم شود. تیروئید نقشهای بسیاری را در بدن تنظیم می كند و مجرای گوارش یكی از سیستم هایی است كه تیروئید بر آن تاثیر دارد. اگر تیروئید بیش از اندازه هورمون تولید كند (پركاری تیروئید)، فعالیت دستگاه گوارش افزایش یافته و به اسهال و انقباظات شكمی منجر میشود. از طرف دیگر، كم كاری تیروئید عملكرد سیستم گوارش را كند كرده و به درد ناشی از یبوست و گاز معده منجر میشود.

انگل ها

هیچ كس نمی خواهد تصورش را هم بكند كه دل درد می تواند علامتی از كرم های انگل و موجودات دیگر باشد. اما این اتفاق ممكن است بیافتد. انگل ها می توانند خود را به دیواره معده چسبانده و یا از روده كوچك و بزرگ آویزان شوند كه سبب مجموعه ای از علائم ناخواسته میشود.

انگلها انواع مختلفی دارند اما رایج ترین آنها ژیاردیا (Giardia) و  کریپتوزپوریدیوم (Cryptosporidium) هستند كه ممكن است از طریق شنا در آبها و یا دریاچه های آلوده و یا نوشیدن آب آلوده (و یا شراب غیر پاستوریزه) به آن دچار شوید. تقریبا ۲ تا ۱۰ روز (برای كریپتو) و ۱ تا ۳ هفته (برای ژیاردیا) بعد از قرارگیری در معرض این پروتوزوآ های ریز انقباضات شكمی، اسهال و حالت تهوع شروع میشود. انواع دیگری از انگلها نیز ممكن است در غذاهای كم پخته شده و یا آلوده تجمع كنند. سوشی نیز اگر از مكانهای معتبر تهیه نشود می تواند حاوی انگل باشد.

آپاندیسیت

آپاندیسیت به التهاب آپاندیس گفته میشود. افراد بسیاری مبتلا به آن می شوند و درد ناگهانی را تجربه می كنند كه می تواند آن قدر بد باشد كه فرد را به اورژانس بكشاند.

آپاندیسیت در كودكان و نوجوانان بیشتر است (اگرچه ممكن است در بزرگسالان نیز اتفاق بیافتد) و اغلب با درد در قسمت میانی شكم شروع شده و به قسمت پایین سمت راست شكم پیش می رود. یك علامت آن درد در زمانی است كه روی پاهایتان خم می شوید كه علت آن كشیده شدن ماهیچه ای در نزدیكی آپاندیس است.

اگر در چنین حالتی آپاندیس برداشته نشود ممكن است تركیده و به بستری شدن بلند مدت منجر شده و حتی می تواند تهدید كننده حیات باشد. اگر فكر می كنید درد شكم شما به خاطر آپاندیس است سریعا به اورژانس مراجعه نمایید. برداشتن آپاندیس امری كاملا طبیعی بوده و عملی متداول محسوب می گردد.

زخم ها

بیماری اولسر پپتیك و یا زخم معده و دوازدهه (اولین قسمت روده كوچك) متداول ترین عامل درد شكم است. درد اغلب در قسمت میانی شكم رو به سمت بالا و گاهی بعد از غذا خوردن اتفاق می افتد. افرادی كه زخم دوازدهه دارند ممكن است نیمه های شب به خاطر درد از خواب بیدار شوند.

داروهای NSAID و هلیکوباکتر پیلوری (H. pylori) علل اصلی آن هستند. اغلب از آنتی بیوتیكها و داروهای كنترل كننده اسید برای درمان زخمهای باكترایی استفاده میشود.

استفاده بیش از اندازه از آدامسهای رژیمی

اگر بیش از اندازه از محصولات رژیمی استفاده می كنید، به خاطر ماده ای به نام سوربیتول كه در آنها یافت می شود ممكن است دچار دل درد و یا اسهال شوید. بر اساس مقاله ای كه در سال ۲۰۰۸ در مجله BMJ  منتشر شد، یك زن ۲۱ ساله به خاطر جویدن ۱۶ عدد آدامس رژیمی در روز ۵ كیلو كاهش وزن، درد شكم و اسهال (تقریبا ۱۲ بار دفع در روز) داشت.

یك مرد ۴۶ ساله نیز بعد از جویدن ۲۰ آدامس رژیمی و نوشیدنی های رژیمی حاوی سوربیتول در هر روز دچار علائم مشابهی شده بود. سوربیتول در دستگاه گوارش پیش رفته و از آنجایی كه بدن نمی تواند آن را جذب كند به سمت باكتریهای موجود در روده بزرگ رفته و باكتریها آن ها را خورده و گاز و مایعی تولید می كنند كه به ایجاد اسهال كمك می كنند. برای حل این مشكل میزان مصرف محصولات رژیمی خود را كاهش دهید.

استرس

استرس می تواند سبب سردرد، فشار خون بالا، بی خوابی و بله مشكلات شكمی شود. افسردگی به مشكلات گوارشی از جمله از دست دادن استها و كاهش وزن و همچنین سندروم روده تحریك پذیر ربط دارد. به نظر می رسد این رابطه دو جانبه باشد.

به بیان دیگر، افسردگی می تواند عامل دردهای شكمی باشد اما دل درد دائمی نیز می تواند به افسردگی و اضطراب منجر گردد.

مسمومیت غذایی

مسمومیت غذایی كه به خاطر ویروسها و باكتری ها ایجاد میشود می تواند دل درد، اسهال و استفراغ را در پی داشته باشد. امروزه مسمومیت غذایی مخصوصا مسمومیت حاصل از سالمونلا كه در گوشت گوساله وجود دارد بیشتر از پیش دیده میشود. در برخی موارد نادر، مسمومیت غذایی می تواند جدی و حتی كشنده باشد. در كل، علائم حاصل از مسمومیت تقریبا ۱ تا ۲ روز به طول می انجامد. با این وجود، اگر دچار گاستروانتریت ویروسی باشید ممكن است كمی بیشتر طول بكشد.

بیماری التهابی روده

بیماری التهابی روده (IBD) یك التهاب در روده بزرگ و یا كوچك است و شامل بیماری كرون و كولیت زخمی میشود.

التهاب حاصل از IBD می تواند سبب زخم و انسداد شده و به درد در شكم به علاوه اسهال و خونریزی مقعد منجر شود. علائم مزمن هستند اما ممكن است در دوره هایی بیشتر عود نموده و دوباره پنهان شود كه همین امر تشخیص را مشكل می سازد. IBD باید دقیق تر مورد بررسی قرار گیرد چون می تواند به مشكلات جدی تر و حتی سرطان در سالهای بعدی زندگی منجر شود.

سندروم روده تحریك پذیر

سندروم روده تحریك پذیر (IBS) همانند بیماری التهابی روده نیست. اگرچه IBS می تواند به دردهای شكمی مزمن و تغییر در حركات روده (مثل یبوست و یا اسهال) نیز منجر گردد اما یك بیماری التهابی نبوده و هیچ گاه منجر به خونریزی مقعدی نمی گردد. در مردان بیشتر از زنان دیده میشود و كمتر از IBD جدی تلقی میشود. می توان آن را با درمان علائم مثلا استفاده از تكسین دهنده های درد مدیریت كرد. و IBS بر خلاف IBD هرگز به مشكلات جدی تر مثل سرطان منجر نمیشود.

بیماری التهابی لگن (PID)

بیماری التهابی لگن كه یك عفونت باكتریایی در لوله های فالوپ، رحم و یا تخمدان ها است می تواند به دردی در زیر شكم منجر شود. PID می تواند به ایجاد زخم در لوله های فالوپ منجر شده و احتمالات بارداری را پایین بیاورد بنابریان اگر علاوه بر دردی این چنینی علائم دیگری نظیر تب، استفراغ و یا علائمی از ضعف و حالت تهوع را تجربه می كنید باید هر چه سریع تر به اورژانس مراجعه نمایید.

بیماریهای انتقالی جنسی نظیر سوزاك و كلامیدیا می تواند به PID منجر شوند. می توان با استفاده از كاندوم و رابطه جنسی محافظت شده از ایجاد آن جلوگیری نمود. عللی كه كمتر محتمل ولی ممكن هستند عبارتند از IUD ها، به دنیا آوردن نوزاد و یا سقط چون همه این ها می توانند سرویكس را مختل كرده و سبب ایجاد باكتری شوند.

یبوست

یبوست به این دلیل باعث دل درد میشود كه مدفوعی كه در روده گیر كرده است سبب میشود روده به حالتی غیرطبیعی كش بیاید. اگر دل درد را تجربه می كنید و متوجه شده اید كه برای دفع مدفوع باید به خود فشار وارد كنید و دفع مدفوعتان به صورت مرتب نیست به احتمال زیاد دچار یبوست شده اید.

برای حركت راحت تر مدفوع در روده آب بیشتری نوشیده و فیبر بیشتری مصرف نمایید. با این وجود، اگر بیشتر از چند روز است كه دچار یبوست شده اید و یا زیاد این اتفاق برایتان می افتد پیشنهاد میشود شیر منیزیوم مصرف كنید. افراد مبتلا به اختلالات دفع همچنین بهتر است از توالت ایرانی به جای توالت فرنگی استفاده نمایند.

سرطان

دل درد می تواند به خاطر سرطان یكی از اندامهایی كه داخل شكم قرار گرفته اند مثل كبد، پانكراس، معده، مثانه و یا تخمدانها باشد كه اگرچه نادر است اما فرد فقط در مراحل پیشرفته متوجه آن میشود و معمولا با علائم دیگری نظیر از دست دادن اشتها، كاهش وزن، استفراغ متداوم، نفخ دائمی در شكم و تغییرات در عادات روده همراه است. اگر فردی همیشه یكبار در روز برای دفع مدفوع به دستشویی می رفته و حالا این عادت به سه یا چهار روز یكبار تغییر یافته است باید به آن توجه شود.

متاسفانه درد سرطان با درد بسیار در قسمت بالایی بدن همراه است و درد در یك نقطه خاص متمركز نیست و بنابراین استفاده از آندوسكوپی و یا اشعه ایكس بهترین راه برای تشخیص است.

مطلب مرتبط: سرطان سينه