تغییر شخصیت امکان پذیر است؟
مغز انسان یک اندام پیچیده همیشه در حال تغییر است. شبکه نرون ها در سرتان مداوما برای یادگیری چیزهای جدید و سازگاری با محیطتتان با یکدیگر ارتباطاتی را شکل داده و یا منفصل میشوند. متخصصان به این توانایی مغز در تغییر ساختارش نوروپلاستی یا انعطاف پذیری عصبی می گویند. در این مقاله این موضوع را بررسی میکنیم که آیا این انعطاف پذیری عصبی در واقع میتواند باعث تغییر شخصیت شما شود؟
آیا انعطاف پذیری مغز به این معنا است که شما می توانید شخصیت خود را عوض کنید؟
زمانی که جوان هستید مغزتان انعطاف پذیری بیشتری دارد و شبکه سلولهای عصبی در سر خود را مرتباً بازسازی می کند. بنابراین افراد در زمان میان کودکی و جوانی بیشترین تغییر شخصیت را تجربه می کنند. هر چه سلولهای عصبی شما سازگاری بیشتری داشته باشند.
با این وجود این بدان معنا نیست که بعد از ۳۰ سالگی دیگر شخصیت شما تغییری نمی کند. مغز شما هنوز با افزایش سن رشد و تغییر میکند تنها با سرعت کمتر.
به بیان دیگر، برای تغییر در جنبه های شخصیتی خود در سن ۴۰ سالگی نیاز به تلاش آگاهانه بیشتری خواهید داشت تا در سن ۱۴ سالگی.
در زیر در مورد رابطه میان نوروپلاستی (انعطاف پذیری عصبی) و شخصیت توضیحات بیشتری داده شده است از جمله این که چگونه شخصیت شما در مغزتان منعکس میشود و آیا می توانید در جهت تغییر ویژگی ها و رفتارهای خاصی گام بردارید یا خیر.
شخصیت چیست؟
شخصیت شما طرز تفکر، احساس و رفتار منحصر به فرد شما در جهان است. در حالی که ممکن است در موقعیت های مختلف خود را به گونه ای متفاوت ابراز کنید، شخصیت شما به عنوان “حالت پیش فرض” در نحوه صحبت کردن شما عمل می کند.
مثلا وقتی گفته میشود شما فردی نسبتاً درونگرا هستید یعنی دوست دارید زمان زیادی تنها باشید و حلقه اجتماعی خود را به چند نفر محدود کنید. با این حال، در یک مهمانی، ممکن است خود را وادار به گپ زدن با مهمانان کنید زیرا این چیزی است که شرایط به آن نیاز دارد. با این حال، ممکن است این تعاملات را مختصر نگه دارید و در طول عصر به خود استراحتی داده و از هوای آزاد لذت ببرید.
انسان‌ها راههای زیادی برای دسته‌بندی شخصیت‌ها ایجاد کرده‌اند، از علائم ماههای تولد گرفته تا تیپ‌های مایرز-بریگز. یکی از رایج‌ترین راه‌ها برای برچسب‌گذاری شخصیت‌ها، مدل پنج عاملی شخصیت است. این مدل سطح پنج مشخصه اخلاقی را در شما ارزیابی می کند:
- وظیفه شناسی یا توجه شما به جزئیات و حس مسئولیت
- سازگاری یا اشتیاق شما برای همراهی با جریان، اعتماد به دیگران و موافق بودن
- عصبی بودن یا گرایش شما به احساس استرس، بدبینی یا نا امنی
- پذیرا بودن یا خلاقیت شما و قابلیت پذیرش تجربه های جدید
- برون گرایی یا سطح انرژی که از شما در تقابلات اجتماعی ظهور می یابد
این پنج مشخصه اصلی تمایل به ثابت ماندن در طول زندگی دارند. با این وجود، برخی از ویژگی ها ممکن است با افزایش سن کمی تغییر نمایند. برای نمونه، شواهد نشان می دهند که برخی از افراد با افزایش سن سازگارتر و مسئولیت پذیرتر میشوند.
شخصیت در مغز
مغز شما منعکس کننده شخصیت شما است درست. اما نمی توانید به یک قسمت خاص از مغز اشاره کنید و مثلا بگویید این قسمت مسئول کنترل سازش پذیری است یا این قسمت نمایانگر رویایی بودن است. بر اساس تحقیقی در سال ۲۰۱۸ یک شبکه واحد از اعصاب دم دمی مزاج بودن، برون گرایی و عاطفی بودن را روی هم رفته کنترل می کند.
اینکه کدام نورون‌ها فعال میشوند و ترتیب فعالیت آنها، بخشی از شخصیت شما را که در یک زمان خاص نشان داده میشود تعیین می کنند – همان طور که ۱s و ۰s در کد کامپیوتر می‌توانند یک سند متنی یا تصویر را بسته به ترتیب آنها بسازند.
به عبارتی مطالعات بر روی تصاویر گرفته شد از مغز نشان می دهد که ویژگی های شخصیتی می تواند بر شکل مغزتان تاثیر بگذارد. در زیر گفته شده است که چگونه.
وظیفه شناسی
حافظه کاری به شما اجازه می دهد اطلاعات را در سر خود به صورت موقت نگه دارید مثل در حد زمانی که کلمه عبوری را به ذهن می سپارید تا آن را تایپ کنید.
بر اساس تحقیقی در سال ۲۰۱۵، نورون های مسئول حافظه کاری زمانی که سطح مسئولیت پذیری فرد بالاتر است انعطاف پذیری بیشتری دارند. بنابراین، نورون‌های شما راحت تر می توانند این اتصالات کوتاه مدت را برای دست یابی به حافظه شکل بدهند. شاید به همین دلیل باشد که افراد وظیفه شناس اغلب توجه بیشتری به جزئیات دارند.
سازگار بودن
آمیگدال که بر احساسات شما تاثیر می گذارد به بخشهای مختلف مغز شما متصل میشود. تحقیقات در سال ۲۰۲۲ نشان می دهد که افرادی که سطوح رضایتمندی بالاتری دارند در آنها ارتباط بیشتری میان آمیگدال و مناطق مغز که در درک نشانه های اجتماعی نقش دارند وجود دارد.
یک توضیح ممکن این است که سازگار بودن عواطف خوشایند حاصل از پاداشهای اجتماعی را ارتقاء داده و به شما انگیزه لازم برای حفظ روابط مثبت را می دهد.
عصبی بودن
بر اساس تحقیقی در سال ۲۰۱۳، افرادی که بیشتر عصبی می شوند رابطه میان آمیگدال و پرکونئوس یا پیش گوه در آنها بیشتر است.
یکی از نقشهای پرکونئوس واکنش نشان دادن به علامت ها در محیط اطراف شما است. بنابراین می توان توضیح داد که چرا عصبی یودن شما می تواند به این معنا باشد که با احساسات قوی تری به محرکهای خاصی واکنش نشان می دهید.
پذیرا بودن
متخصصان شواهدی یافته اند که نشان می دهد افرادی که پذیرش بالایی دارند در شبکه حالت پیش فرض خود، شبکه های عصبی کارآمدتری دارند.
شبکه حالت پیش فرض مغز هم در رویاپردازی نقش ایفا می کند و هم به ذهن شما توانایی پرسه زدن را می دهد. به بیان دیگر مغزتان برای ایده های جدید بازتر است.
برون گرایی
بر اساس تحقیقی در سال ۲۰۱۸ افرادی که برون گرا تر هستند تعداد خوشه های نورون بیشتری در مغز دارند. شبکه نورون های آنها گره های بیشتری دارند که نورون ها در آنجا با هم به شکل خوشه میشوند.
چگونه نوروپلاستی بر شخصیت تاثیر می گذارد؟
شخصیت همانند بسیاری از مشخصه های دیگر مربوط به روان شناسی ریشه در ترکیبی از ذات و طبیعت دارد.
ژن هایی که از والدین خود به ارث می برید نیز بر شخصیت شما تاثیر می گذارند. شاید بر مسئولیت پذیری در فرهنگ شما به عنوان یک ارزش شدیدا تاکید میشود و والدینتان به خاطر اشتباهات کوچک با شما به تندی برخورد می کنند. شاید اگر این دو عامل نبودند شما با این حس وظیفه شناسی رشد نمی کردید.
قوانین نوروپلاستی به تعیین اینکه چه مشخصه های شخصیتی باقی می مانند و کدام یک از بین می روند کمک می نمایند. ساده تر بگوییم، زمانی که دست به رفتاری می زنید نرون هایی که در آن رفتار نقش دارند فعال میشوند. زمانی که نورون ها برای مدت زمان کافی با هم فعال باشند با یکدیگر ارتباطاتی برقرار می کنند.
چگونه این قوانین عمل می کنند؟
فرض کنید شما با ژنهایی به دنیا آمده اید که آمیگدال شما را به شکل دادن اتصالات زیادی با بخشهای اجتماعی مغزتان تشویق می کند. این اتصالات ویژگی سازگار بودن را ارتقاء می دهند. با افزایش سن، کمک رسانی و حس مهربانی شما تعداد زیادی از گروههای اجتماعی را به سمتتان جذب می کند.
هر چه فرصت بیشتری برای نشان دادن حس سازگاری خود پیدا کنید نورون های بیشتری در اطراف آمیگدال فرصت فعال شدن پیدا می کنند. در نتیجه این اتصالات عاقبت متراکم تر میشوند.
بدین صورت، ویژگی های شخصیتی می توانند به پیش بردن شما به سمت محیطهایی که به این خصلت ها پاداش می دهند خود را تقویت نمایند. هر چه بیشتر خصلتی را بروز دهید بیشتر بر روی شبکه های صعبی و شخصیت شما حک میشود.
برعکس زمانی که سعی کنید جلوی بروز خصلتی را بگیرید اتصالات نورونی مربوطه در طول زمان ضعیف میشود. شاید متوجه شده باشید که سازش پذیری شما به سمت افراطی پیش می رود. به جای اینکه سعی کنید همه را خوشحال نگه دارید بهتر است سعی کنید روابط قاطعانه تری داشته باشید و اگر دوست ندارید کاری را انجام دهید نه گفتن را تمرین کنید.
زمانی که سعی کردید جلوی خود را گرفته و هر کاری را که دیگران از شما می خواهند انجام ندهید این تمایل خشنود نگه داشتن دیگران دیگر جزئی از طبیعت ثانویه شما نخواهد بود.
مقاله مرتبط: اختلال کاهش توجه و بیش فعالی(ADHD)
آیا می توانید شخصیت خود را واقعاً تغییر دهید؟
بسیاری از مردم دوست دارند جنبه هایی از خود را تغییر دهند. متداولترین اهداف برای تغییر شخصیت عبارتند از:
- افزایش برون گرایی
- افزایش وظیفه شناسی
- کاهش عصبی بودن
محققان به صورت مشترک چند مدخله را در رابطه با تغییر شخصیت موثر دانسته اند:
۱- آگاهی
شما باید نسبت به بخشی ازخودتان که خواستار تغییر آن هستید آگاهی کافی داشته باشید. صرفا گفتن اینکه “من می خواهم وظیفه شناس باشم” مبهم تر از آن است که بتواند تاثیری داشته باشد.
به جای آن باید کاری را امتحان کنید که تصویر دقیق تری از خصلتی که می خواهید آن را اصلاح کنید ارائه دهد مثلا “من می خوامم مهارت های مدیریت زمان خود را بهبود دهم تا دیگر به قرار ملاقات هایم دیر نرسم.”
۲- نقاط قوت
استفاده از استعدادها و روابط موجودتان می تواند به شما در رسیدن به اهدافتان کمک نماید.
برای مثال اگر می خواهید در محاوره های کوتاه بهتر شوید می توانید سعی کنید با کسانی در پارکها که سگ دارند باب گفتگو را باز کنید. یا می توانید از یکی از دوستان نزدیک خود بخواهید برای حمایت اخاتقی از شما در مهمانی همراه شما باشد.
۳- تفکر
مداخلات موفق اغلب شما را تشویق می کنند فکر کنید چرا شخصیت شما این شکل را به خود گرفته است. اگر قصد دارید ماجراجو تر شوید بهتر است با بررسی دقیق هر آنچه را که در راستای تجربیات جدید شما را می ترساند یا برایتان چالش برانگیز است شروع کنید.
۴- اقدام
یکی از بهترین راههای برای کمک به شکوفا شدن یک خصلت اقدام است. طوری عمل کنید که انگار همیشه آن گونه بوده اید.
برای مثال تایید اینکه شما به خاطر زنده بودن و زندگی کردن سپاسگذارید می توانند نورون های مغزتان را که مربوط به احساسات مثبت است فعال نماید. با ایجاد این مسیرهای عصبی بهتر و بیشتر متوجه طرف روشن زندگی می شوید و روی هم رفته بعد از مدتی سیگنالهای مغزتان مسیری از پیش تعیین شده برای حرکت دارند.
مطمئن نیستید از کجا باید شروع کنید؟
اگر با توجه به مراحلی که در بالا گفته شد به نظرتان می رسد که کارهای زیادی باید خودتان برای تغییر انجام دهید و گیج شده اید یک درمانگر می تواند به شما راهنمایی دهد و از شما حمایت نماید. روان درمانگر می تواند به شما در تغییر شخصیت کمک کند حتی اگر شما تنها با هدف مراقبت از سلامت ذهن خود و نه بهبود شخصیت به او مراجعه کرده باشید.
در واقع بر اساس تحقیقی در سال ۲۰۱۷:
- درمان به نظر برای ایجاد تغییرات شخصیتی که حداقل ۲۴ هفته ادامه داشته اند می تواند کمک کننده باشد.
- به نظر می رسد درمان اضطراب می تواند بیشترین تاثیر را در تغییرات شخصیتی داشته باشد.
- متداول ترین تغییری که شرکت کننده ها در این تحقیق گزارش داده اند بهبود ثبات عاطفی بود.
تغییر شخصیت برای همه به یک شکل اتفاق نمی افتد:
در حالی که جنبه های شخصیتی را که دوست دارید تغییر دهید مد نظر قرار می دهید بهتر است به چند نکته کلیدی توجه داشته باشید:
- هر کسی ظرفیت متفاوتی برای تغییر دارد.
- برخی از قسمتهای خاص شخصیت مثل وظیفه شناسی راحت تر از بقیه خصلت ها قابل تغییر هستند.
- تغییر یک ویژگی می تواند تاثیر متفاوتی بر دیگر قسمتهای شخصیت شما داشته باشد.
- شاید بهتر باشد عادات و رفتارهای ناخواسته را تغییر دهید تا خود اصلی تان را.
در نتیجه، ارائه یک فرمول دقیق برای اصلاح خود منحصر به فردتان کار سختی است.
حرف آخر
شخصیت شما می تواند بر شکل مغزتا تاثیر بگذارد و تغییر در ساختار مغزتان هم بر عکس می تواند بر شخصیتتان تاثیر بگذارد.
مغزتان در جوانی انعطاف پذیری بیشتری دارد. با این وجود، با کار و صبوری قطعا تغییر برخی از خصلت ها، عادات و رفتارها در طول زندگی امکان پذیر می باشد.
بیشتر بخوانید: فواید خیال پردازی: از خلاقیت تا آرامش
