بیماری هپاتيت چيست؟
هپاتيت به التهاب كبد گفته ميشود. علت آن مي تواند استفاده از داروها، الكل يا بيماريهای خاص باشد. اما در اغلب موارد، علت آن يك ويروس است كه هپاتيت ويروسی ناميده يشمود و رايج ترين اشكال بیماری هپاتيت عبارتند از هپاتيت نوع A، B و C.
علائم بیماری هپاتيت
گاهي در چند هفته اول ابتلا به عفونت هپاتيت هيچ علائمی ندارد كه فاز مزمن ناميده ميشود. اما اگر علائم بیماری هپاتیت بروز نمایند در انواع A، B و C عبارتند از خستگي مفرط، حالت تهوع، كم اشتهايي، دل درد و تب خفيف يا زرد شدن چشم ها (يرقان). زمانی كه بیماری هپاتيت B و C مزمن ميشود سالهای متمادي علائمي ندارد. اما زمانی علائم هشدار دهنده ظاهر ميشوند كه كبد واقعا آسيب ديده است.
همچنین بخوانید: هر آنچه که باید در مورد اهدا کردن کبد بدانید
بیماری هپاتيت A: چه اتفاقي مي افتد؟
هپاتيت A بسيار مسري است و مي تواند در شرايط مختلفي از فردي به فرد ديگر منتقل گردد. عموما تنها يه يك بيناري خفيف منجر ميشود و بسياري از مبتلايان حتي متوجه نميشوند كه به اين ويروس مبتلا شده اند. اين ويروس اغلب خود به خود از بين مي رود و آسيب بلند مدتي به كبد نمي رساند.
چگونه هپاتيت A منتقل ميشود؟
معمولا از طريق آب يا غذا منتقل ميشود. غذا ميتواند با تماس با فرد مبتلا كه دستهايش را بعد از دستشويي نشسته باشد آلوده شود. در اين صورت مقادير ريز مدفوع آلوده وارد غذا ميشود. ميوه ها و سبزي ها و غذاهاي پخته نشهده عامل اصلي شيوع هپاتيت A هستند. اين ويروس در مراكز نگهداري اگر كاركنان احتياط لازم را در شستن دستها بعد از تعويض پوشك انجام ندهند سريعا منتقل شود.
چه كساني در معرض خطر بیماری هپاتيت A هستند؟
اولين فاكتور خطر هپاتيت A مسافرت يا زندگي در كشوري است كه نرخ ابتلا در آن بالا باشد. مي توانيد در مورد نرخ شيوع اين ويروس در هر كشوري كه مي خواهيد به آن سفر كنيد از سفارتهانه اطلاعاتي كسب نماييد. خوردن غذاهاي خاك يا نوشيدن آب شير مي تواند ريسك ابتلا را در مسافرت افزايش دهد. كودكاني كه در مهد كودك به سر مي برند نيز بيشتر در معرض ابتلا به هپاتيت A هستند.
درمان هپاتيت A
بیماری هپاتيت A تقريبا هميشه خود به خود از بين مي رود و نياز به هيچ دارويی نمي باشد. حالت تهوع يك مشكل آن است كه مي توانيد براي رفع آن چندين وعده غذاي كوچك به جاي يك وعده غذايي بزرگ داشته باشيد. آب، آب ميوه و يا نوشيدني هاي ورزشي براي حفظ آب بدن بنوشيد. و تا زماني كه احساس نكرده ايد بهتر شده ايد ورزش سخت نكنيد.
هپاتيت B- چه اتفاقی می افتد
بسياري از بزرگسالان مبتلا به بیماری هپاتيت B براي مدتي كوتاه علائم خفيفي دارند سپس خود به خود خوب ميشوند. اما برخي ديگر نمي توانند ويروس را از بدن دفع نمايند كه به عفونت بلند مدت منجر مي گردد. تقريبا ۹۰ درصد نوزاداني كه به اين ويرس مبتلا ميشوند آن را براي تمام عمر با خود دارند. در طول زمان هپاتيت B مي تواند به مشكلات جدي از جمله آسيب به كبد، نارسايي كبد و سرطان كبد منجر گردد.
چگونه هپاتيت B منتقل ميشود؟
مي توانيد از طريق تماس با خون يا مايعات بدن يك فرد آلوده به آن مبتلا شويد. در بيشتر كشورها اغلب از طريق رابطه جنسي مراقبت نشده منتقل ميشود. همچنين استفاده از سوزن، تيغ يا مسواك آلوده مشترك مي تواند عامل انتقال اين ويروس باشد. و يك مادر آلوده مي تواند آن را در طي زايمان به نوزادش منتقل نمايد. بیماری هپاتيت B با در آغوش گرفتن، خوردن از يك غذا يا سرفه منتقل نميشود.
چه كساني در معرض خطر ابتلا به بیماری هپاتيت B هستند؟
هر كسي مي تواند به هپاتيت B مبتلا شود اما در كساني كه چندين شريك جنسي دارند يا از مواد مخدر تزريقي استفاده مي كنند ريسك ابتلا به آن بيشتر است. كار كردن در مراكز بهداشتي كه در معرض خون هستند يا زندگي كردن با كسي كه مبتلا به هپاتيت B مزمن است مي تواند خطر ابتلا را افزايش دهد.
درمان هپاتيت B مزمن
هدف از درمان بیماری هپاتيت B ‘زمن كنترل ويروس و پيشگيري از آسيب رسيدن به كبد است. درمان با كنترل مرتب علائم بيماري كبدي شروع ميشود. داروهاي ضد ويروسي مي توانند كمك كننده باشند اما همه كس نمي تواند از آن ها استسفاده كند يا لازم نيست همه از آن استفاده كنند. در مورد ريسكها و مزاياي داروهاي ضو ويروسي با پزشك خود مشورت نماييد.
هپاتيت C
در حدود ۲۵ درصد مبتلا به بیماری هپاتيت C بعد از يك دوره عفونت كوتاه مدت آن را شكست مي دهند. مابقي اين ويرس را براي بلند مدت در بدن خود دارند. هپاتيت C مزمن مي تواند عوارض بسيار جدي داشته باشد از جمله نارسايي كبد و سرطان كبد. اگرچه امروزه درمانهاي موثري براي اين ويروس وجود دارد.
چگونه ويروس هپاتيت C منتقل می شود؟
از طرق خون آلوده منتقل ميشود. در اغلب كشورها استفاده از سوزنهای مشترك و چيزهاي ديگر كه برای تزريق مواد مخدر استفاده ميشود رايج ترين عامل انتقال است. خالكوبي با پيرسينگ بدن با سوزن آلوده يكي ديگر از راههاي انتقال است. اين ويروس مي تواند در زمان زايمان از مادر به نوزاد منتقل گردد. در موارد نادر، رابطه جنسی محافظت نشده مي تواند سبب انتقال هپاتيت C شود اما ريسك آن بسيار كم است. داشتن چندين شريك جنسي، HIV يا سكس خشن به نظر مي تواند ريسك انتقال بیماری هپاتيت C را افزايش دهد.
چه كساني بيشتر در معرض خطر هستند؟
افرادي كه در هر زماني از مواد مخدر تزريقي، حتي يكبار سالها قبل استفاده كرده باشند مي توانند مبتلا و ناقل هپتايت C شده باشند. از آنجايي كه اغلب علائمي ندارد بسياري از كساني كه سابقا معتاد به مواد مخدر بوده اند ممكن است متوجه نشوند كه به آن مبتلا هستند. افرادي كه قبل از سال ۱۹۹۲ ني زخون دريافت كرده اند بيشتر در معرض خطر هستند. قبل از آن سال اهدا كننده هاي خون براي ويروس هپاتيت C غربالگري نمي شدند.
درمان هپاتيت C مزمن
آخرين داروي تاييد شده توسط سازمان غذا و داروي آمريكا گلکاپرویر (glecaprevir) و پیبرنتاسویر (pibrentasvir). است. اين دارو درماني كوتاه مدت هشت هفته اي براي بيماران بزرگسال از همه نوع HCV است كه به سيروز مبتلا نشده اند و قبلا درماني دريافت نكرده اند. طول درمان براي كساني كه در مراحل مختلف بيماري هستند بلند تر است. دوز تجويزي براي اين دارو ۳ قرص در روز است.
داروهاي تركيبي ديگري موجود هستند. پزشك شما داروي مناسسب را بر اساس نوع هپاتيت C كه داريد، نحوه عملكرد كبد و مشكلات پزشكي ديگري كه ممكن است داشته باشيد تجويز مي نمايد. در مورد ميزان تحت پوشش قرار گرفتن اين داروها با پزشك خود مشورت كنيد چرا كه معمولا گران هستند.
چگونه بیماری هپاتيت تشخيص داده می شود؟
هپاتيت مزمن سالها بدون ايجاد علائم مي تواند به كبد حمله كند. مگر اينكه عفونت شناسايي، كنترل و درمان شود وگرنه بسياري از اين افراد نهايتا دچار آسيب شديد كبد ميشوند. خوشبختانه، آزمايشهاي خون مي توانند ابتلا و نوع هپتاتيت ويروسي را مشخص نمايند.
چه كسانی بايد تست هپاتيت بدهند؟
تست دادن براي هر كسي كه عوامل خطر را كه پيشتر توضيح داديم دارا مي باشد مخصوصا معتادان مواد مخدر تزريقي و كساني كه چندين شريك جنسي دارند ضروري است.
اگر تست شما مثبت شد چه بايد بكنيد؟
اگر در نتيجه تست به شما گفته شد كه هپاتيت ويروسی داريد مي توانيد براي محافظت از اطرافيانتان كارهايي انجام دهيد. بريا هپتايت A مرتبا دستهاي خود را بشوييد. براي هپاتيت B و C از ناخن گير، تيغ و يا مسواكهای مشترك استفاده نكنيد. هپاتيت B و گاها هپاتيت C مي توانند از طريق رابطه جنسي منتقل شوند. مطمئن شويد كه همه افراد خانواده واكسن هپاتيت B دريافت دارند. يك گام مهم مراجعه به پزشك متخصص براي دريافت مشاوه براي گزينه هاي درماني مي باشد.
كنترل هپاتيت مزمن
براي مديريت هپاتيت مزمن B يا C احتمالا مرتبا بايد تست خون بدهيد تا نحوه عمكلرد كبد شما بررسي گردد. سونوگرافي و سي تي اسكن نيز مي توانند علائم آسيب ديدگي را نشان دهند. اگر ويروس در بدن شما منجر به مشكلات كبدي نشده باشد نيازي به درمان نخواهيد داشت. اما براي پايش آسيب ها لازم است كه مرتبا تست دهيد. هر چه عوارض سريع تر تشخيص داده شوند بهتر قابل درمان خواهند بود.
عوارض : سيروز
يكي از رايج ترين عوارض هپاتيت مزمن سيروز است. به معناي زخم شدن كبد است كه با يك نمونه گيري قابل تشخيص مي باشد. سيروز سبب ميشود كبد نتواند كار خود را به خوبي انجام دهد و به نارسايي كبد منجر شده و يك شرايط تهديد كننده حيات مي باشد. علائم عبارتند از خستگي مفرط، حالت تهوع، كاهش وزن و التهاب در شكم و پاها. در موارد جدي تر، بيماران ممكن است يرقان و سرگيجه را نيز تجربه نمايند.
سرطان كبد
بیماری هپاتيت ويروسی عامل اصلي سرطان كبد است بنابراين مبتلايان به هپاتيت B و C بايد تحت كنترل باشند حتي اگر احساس سلامت مي كنند. آزمايش هاي خون مي توانند پروتئين هايي را كه نشان دهنده وجود سرطان كبد هستند شناسايي نمايند. سونوگرافي، سي تي اسكن و ام.آر. آي مي توانند ظايعات غيرطبيعي در كبد را نشان دهند. براي تعيين اينكه آيا اين قسمتها دچار سرطان شده اند يا نه نياز به نمونه برداري مي باشد. تومورها اگر رزود شناسايي شوند شايد بتوان آنها را با جراحي برداشت. اما اغلب سرطان هاي كبد به سختي درمان ميشوند.
پيوند كبد
كبد يك اندام حياتي است كه در متابوليسم، گوارش، سم زدايي بدن و توليد بسياري از پروتئين هاي مورد نياز به بدن كمك مي نمايد. اگر بخش بزرگي از كبد آسيب ببيند ديگر قابل ترميم نيست و ديگر قادر نخواهد بود اين وظايف مهم را به درستي انجام دهد. اگر كبد كار نكند زنده نمي مانيم. در اين صورت پيوند كبد شايد تنها اميد باشد. اين گزينه بيمار را قادر مي سازد يك كبد سالم از فرد اهدا كننده داشته باشد.
واكسن های هپاتيت A و B
امروزه واكسن هايي براي ماقبله در برابر هپاتيت A و B وجود دارند. واكسن هپاتيت A براي همه كودكان ۱۲ تا ۲۳ ماهه و براي همه بزرگسالاني كه قصد سفر يا كار كردن در جاهايي كه هپاتيت A شيوع دارد يا براي كساني كه فاكتورهاي خطر را دارا مي باشند توصيه ميشود. مبتلايان به هپاتيت مزمن B و C اگر تا كنون نسبت به اين بيماري ايمني پيدا نكرده اند نيز بايد واكسن هپاتيت A را بزنند. واكسن هپاتيت B براي همه نوزادان تازه به دنيا آمده و براي همه بزرگسالاني كه داراي فاكتورهاي خطر پيشتر ذكر شده هستند توصيه مي گردد. براي هپاتيت C واكسني وجود ندارد.
محافظت از كبد
اگر دچار هپاتيت مزمن هستيد مي توانيد براي حفظ حالت ارتجاعي كبد كارهايي را انجام دهيد. از الكل اجتناب كنيد كه مي تواند سبب آسيبهاي اضافه به كبد گردد. قبل از استفاده از هر دارو يا مكملي با پزشك خود مشورت كنيد زيرا برخي براي كساني كه مشكل كبدي دارند عوارض ايجاد نموده ولي برخي ديگر ايمن هستند. مهم تر از همه اين كه، كاملا تحت نظر پزشك باشيد. با كنترل هر گونه تغيير در كبد شما و پزشكتان مي توانند هميشه يك گام جلوتر از اين ويروس باشيد.
مطلب مرتبط: دیابت و سلامت کبد: نکاتی برای کاهش ریسک بیماری کبد چرب غیر الکلی
