ترومبوز ورید عمقی (DVT) چيست؟

ترومبوز ورید عمقی یك لخته خون است كه داخل یك ورید در پا شكل می گیرد. بسیاری از مردم در سراسر جهان در سال به این مشكل دچار می شوند و بسیاری در نتیجه آن از دنیا میروند. خطر زمانی ایجاد میشود كه كه لخته خون تجزیه شده و در جریان خون شروع به حركت كردن نماید. می تواند به ریه ها چسبیده و یا مانع از جریان خون شود و به اندامها آسیب رسانده و یا حتی سبب مرگ شود.

علائم ترومبوز ورید عمقی

یك علامت رایج DVT التهاب پا مخصوصاً زیر زانو است. ممكن است در مكان لختگی دچار قرمزی، حساس شدن یا درد داشته باشید. اما همیشه هم با این علائم همراه نیست. در حدود نیمی ازمبتلایان به DVT هیچ علامت هشدار دهنده ای ندارند.

آمبولی ریوی

لخته ممكن است از پاها حركت كرده و جریان خود را مسدود نماید. می تواند سبب مشكل در تنفس، پایین آمدن فشار خون، بی هوشی و افزایش ضربان قلب، درد سینه و وجود خون در سرفه شود. اگر هر یك از این علائم را داشتید حتما با ۱۱۵ اورژانس تماس بگیرید.

چه چیزی سبب ترومبوز ورید عمقی میشود؟

هر چیزی كه به لایه داخلی ورید آسیب برساند می تواند سبب DVT شود مثل جراحی، یك آسیب دیدگی یا سیستم ایمنی شما.  اگر خون شما غلیظ شده باشد یا جزیان آن كند باشد احتمال ایجاد لخته بیشتر است مخصوصا در وریدی كه دچار آسیب دیدگی است. كسانی كه به بیماری های ژنتیكی خاصی مبتلا هستند یا استروژن بیشتری در سیستم بدن خود دارند احتمال ایجاد لخته در آنها بیشتر است.

چه كسانی ممكن است به DVT مبتلا شوند برخی از افراد با ریسك بالا كسانی هستند كه:

• سرطان دارند
• جراحی كرده اند
• مجبورند مداوم بر روی تخت خوابیده باشند
• مسن تر هستند
• سیگاری هستند
• اضافه وزن دارند و یا چاق هستند
• برای مدت طولانی نشسته هستند مثلا در طول پرواز
• باردار هستند

احتمال ابتلای زنان در طول بارداری به DVT و ۴ تا ۶ هفته پس از زایمان زیاد است. چون در این زمان میزان استروژن در بدن بالا است كه ایجاد لخته خون را تسهیل می نماید. فشار باز شدن رحم می تواند جریان خون در وریدها را نیز كند كند. اختلالات خونی خاصی می تواند شانس ایجاد DVT را حتی بیشتر هم نماید.

هورمون درمانی

عواملی مثل بارداری، قرصهای پیشگیری از بارداری و برخی از درمانها برای علائم یائسگی مقدار استروژن را در خون یك زن بالا می برند. كه همین امر شانس ابتلا به ترومبوز ورید عمقی را افزایش می دهد.

نشستن بیش از اندازه

مسافرت به یك مكان جدید یا دور دست می تواند هیجان انگیز باشد. اما نشستن طولانی مدت بر روی یک صندلی در یك هواپیمای بین المللی نه. تحقیقات نشان داده اند كه مسافرت بلند مدت- سفری كه بیش از ۴ ساعت به طول بیانجامد- شانس ایجاد ترومبوز ورید عمقی را دوبرابر می كند. فرقی هم نمی كند كه مسافرت با ماشین باشد یا اتوبوس، قطار یا هواپیما. زمانی كه روی صندلی نشسته اید و حركتی نمی كنید جریان خون شما كند میشود.

تشخیص

پزشكتان علائم DVT را چك میكند. ممكن است در مورد سابقه پزشكی تان، داروهایی كه مصرف می كتید، مشكلات پزشكی در اقوام نزدیك و چیزهایی كه شانس ابتلا به این مشكل را در شما افزایش می دهد سوالاتی بپرسد. رایج ترین شیوه تشخیص برای تایید آن سونوگرافی است. در این آزمایش از امواج برای مشاهده جریان خون و آشكار شدن یك لخته استفاده میشود. همچنین ممكن است به آزمایشات دیگری مثل آزمایش خون كه آزمون d-dimer نیز نامیده می شود داشته باشید.

رقیق كننده های خون

داروهایی كه داروهای ضد انعقاد نامیده می شوند برای درمان DVT بسیار متداول هستند. اگرچه آنها با عنوان رقیق كننده خون شناخته میشوند اما در واقع خون را رقیق نمی كنند. آنها چسبندگی خون را كم می كنند تا مانع از شكل گیری لخته خون شوند. آنها نمی توانند یك لخته را كه در خال خاضر شكل گرفته تجزیه نمایند اما به بدن این فرصت را می دهند كه خودش آن را حل كند. می توانید این داروها را به صورت قرص یا تزریقی دریافت كنید.

عوارض جانبی رقیق كننده های خون

كسانی كه از این داروها استفاده می كنند خیلی راحت خونریزی می كنند و خون آنها بند نمی آید و به راحتی دچار كبودی می شوند. زمانی كه از این داروها استفاده می كنید باید مراقب رژیم غذایی خود باشید. شاید لازم باشد مرتبا آزمایش خون بدهید تا خون شما در كنترل باشد. داروهای جدیدتر اگر مثلا به خاطر تصادف دچار حونریزی شدید باعث میشوند خون به سختی بند بیاید.

اگر در نتیجه یك جراحت كوچك دچار یك خونریزی شدید میشوید حتما با پزشك خود مشورت كنید.

خونریزی داخلی

رقیق كننده های خون همچنین می توانند خونریزی داخلی را تسهیل كنند كه البته قابل مشاهده نیستند. خونریزی داخل شكم می تواند تولید درد، استفراغ قرمز رنگ یا قهوه ای رنگ و یا مدفوع سیاه رنگ شود. خونریزی در مغز می تواند سبب سردردهای شدید، تغییر در بینایی، حركتهای غیرطبیعی و سرگیجه شود. اگر كتوجه هر یك از علائم شدید حتما با اورژانس ۱۱۵ تماس بگیرید.

فیلتر بزرگ سیاهرگ

اگر به دلایلی قادر به استفاده از رقیق كننده های خون نباشید یا این داروها جواب ندادند ممكن است پزشكتان استفاده از فیلتر در بزرگترین ورید كه بزرگ سیاهرگ نامیده میشود را پیشنهاد دهد. این فیلتر لخته های موجود در جریان خون را می گیرد و مانع از ورود آنها به ریه ها و قلب میشود. مانع از ایجاد لخته های جدید یا درمان DVT نمیشود اما می تواند مانع از آمبولی ریه كه بسیار خطرناك است شود.

از بین برنده های لخته

داروهایی كه لخته های خون را حل می كنند داروهای ترومبولیتیک نامیده می شوند. آنها می توانند سبب خونریزی های شدید یا ناگهاین شوند بنابراین پزشكان تنها در موارد اورژانسی از آنها برای حل كردن لخته خونهای تهدید كننده حیات مثلا در ریه استفاده میشود. می توان داروهای ترومبولیتیک را به صورت وریدی در بیمارستان تجویز كرد.

جوراب‌های واریس

این جوراب‌های مخصوص فشار آرامی را به پاها وارد می‌آورند كه سبب حفظ جریان خون می‌شود. آن‌ها علیرغم اینكه مانع از شکل‌گیری ایجاد لخته می‌شوند در جاییكه لخته شکل‌گرفته باعث كاهش درد و التهاب می‌شود. می‌توانید جوراب‌های واریس را بدون نیاز به نسخه از داروخانه‌ها خریداری نمایید اما برای جوراب‌ها با فشار بیشتر نیاز به تجویز پزشك هست. آن‌ها را حتی زمانی كه در خانه هستید هم بپوشید.

پاهایتان را بالا نگه‌دارید!

هرزمانی كه می‌توانید روی زمین بنشینید و پاهایتان را بالا نگه دارید. با این كار خون موجود در وریدها راحت‌تر به سمت قلب حركت می‌کند. با این كار التهاب و ناراحتی در پاهای مبتلا به DVT كاهش می‌یابد.

عوارض بلندمدت

با وجود اینکه كه لخته خون از بین رفته است DVT گاها رد پاهای ناخوشایندی از خود بر جای می‌گذارد. ممكن است متوجه ورم بلند مدت یا تغییراتی در رنگ پوست در محل لخته شوید كه حتی می‌توانند دردناك باشد. این علائم كه با نام سندروم پُست‌ ترومبوزی شناخته می‌شود گاها تا یك سال پس از بین رفتن لخته هم وجود دارند.

ورزش

از ماهیچه‌های خود استفاده كنید تا خون جریان داشته باشد. مخصوصاً بر روی ماهیچه‌های پایینی پاهایتان كار كنید. زمانی كه فعالیتی ندارید مثلاً در سرکار زمانی به خود استراحت دهید و پاهایتان را بكشید. بایستید. چند قدمی راه بروید.

ورزش مرتب همچنین سبب می‌شود وزنتان در محدوده سالم باقی بماند و همین امر باعث كاهش شانس DVT نیز می‌شود.

نكاتی برای مسافرت با ترومبوز ورید عمقی

اگر مجبورید در مسافرت برای زمانی بیش از ۴ ساعت بنشینید لباس‌های جذب نپوشید و آب زیاد بنوشید. حداقل هر دو ساعت یک‌بار بایستید و چند قدمی راه بروید. اگر نمی‌توانید از جای خود تكان بخورید صرفاً بایستید بدن خود را بكشید و پاهایتان را تكان دهید. ماهیچه‌های ران و ساق پا را بكشید و رها كنید، پاشنه پا را به سمت جلو كشیده و رها كنید. زمانی كه رسیدید تا جایی كه می‌توانید به جاهای دیدنی بروید.

بیشتر بخوانید: درماتیت ساکن چیست؟