شناخت عوارض جانبی شیمی درمانی
شناخت عوارض جانبی شیمی درمانی
شیمی درمانی یک درمان سرطان است که در آن از داروهای شیمیایی برای جلوگیری از ازدیاد سریع سلولهای سرطانی استفاده میشود. با این وجود، مشکل این درمان این است که داروهای شیمی درمانی نمی توانند میان سلولهای سالم که رشد سریعی در بدن دارند و همتاهای سرطانی آنها تفاوتی قائل شوند.
به همین دلیل است که یک دور شیمی درمانی می تواند با عوارض جانبی قابل توجهی همراه باشدکه بر همه چیز از فولکولهای موها گرفته تا سلولها در دهانتان، دستگاه گوارش، مغز استخوان و سیستم تناسلی تاثیر می گذارد.
عوارض جانبی شیمی درمانی
- ریزش موها
ریزش موها یا طاسی یکی از متفاوت ترین عوارض حانبی شیمی درمانی است. فولکولهای موهای ما یکی از سلولهایی است به سرعت تکثیر میشود و بنابراین بی رحمانه توسط داروهای سلول کش شیمی درمانی نابود میشوند. با این وجود، ریزش مو معمولا دائمی نبوده و به محض تکمیل شیمی درمانی دوباره موها رویش خواهند داشت.
۲- پایین آمدن سطح انرژی
شیمی درمانی می تواند به از دست دادن قابل توجه انرژی شود چرا که باعث نابود شدن گلبولهای قرمز خون (RBCs) که منتقل کننده اکسیژن به بافتهای ما هستند می گردد. همین امر میتواند در موارد شدید به کم خونی منجر گردد. بنابراین باید به بدن خود استراحت دهید و از تقلای فیزیکی تا چند روز بعد از شیمی درمانی اجتناب کنید و غذاهای غنی از آهن (همانند سبزیجات برگ سبز و گوشت) مصرف کنید. با این کار می توانید سطح انرژی خود را با جبران تعداد کم RBC جبران کنید.
۳- از دست دادن وزن و اشتها
شیمی درمانی می تواند به شدت بر پروسه متابولیکی بدن تاثیر بگذارد و به از دست دادن کلی اشتها و در نتیجه کاهش وزن منجر گردد. بنابراین مهم این است که به بدن خود مقدار کافی مواد مغذی و مایعات در طول درمان برسانید. متابولیسم بدن شما بعد از اتمام شیمی درمانی و متوقف شدن سرطان به ثبات خواهد رسید.
۴- اسهال و استفراغ
شیمی درمانی می تواند عوارضی نظیر اسهال داشته باشد چرا که بدن سعی می کند از تا از شر سلولهای آسیب دیده پس از برافروختگی شیمیایی خلاص شود. استفراغ نیز به طریق مشابه از عوارض جانبی داروهای قوی شیمی درمانی هستند و در ۷۰ درصد بیماران سرطانی دیده میشوند.
۵- کاهش شنوایی
از مصرف غذایی هایی که لایه درونی معده را تحریک می کنند اجتناب کنید اگر مداوما دچار استفراغ میشوید به پزشک خود در مورد داروهای موثر در این رابطه صحبت کنید. همچنین مطمئن شوید که با خوردن آب و آب میوه زیاد در طول درمان خود آب از دست رفته بدن را جبران کرده و دچار کم آبی بدن نشوید.
برخی از داروهای خاص شیمی درمانی می توانند به کاهش شنوایی موقتی و یا دائمی شوند چون ماهیت سمی (سمی برای گوش) دارند. صدای وز و وز در گوش (زنگ زدن) یک پدیده متداول است که به خاطر وجود پلاتینیوم زیاد در داروهای شیمی درمانی ایجاد میشود.
۵- ریسک بالای عفونت
شیمی درمانی می تواند ریسک ابتلا به عفونتهای خطرناک را در شما افزایش دهند. داروهای شیمی درمان از آنجایی که تعداد گلوبلهای سفید خون (WBC) را کاهش می دهند سبب نقصی سیستم ایمنی شما شوند. WBC مدافعات طبیعی بدن شما در مقابل عفونتهای خطرناک بوده و بنابراین برای مبارزه با این عفونت ها نیاز به دوزی از آنتی بیوتیک ها به عنوان داروی مکمل خواهید داشت. همچنین باید مطمئن شوید که محیط اطراف شما استریل و عاری از میکروب باشد تا ریسک ابتلا به عفونتهای خطرناک در طول این دوره درمانی که مستعد و آسیب پذیر هستید کاهش بیابد.
۶- مسائل مربوط به عفونت
پلاکتها سلولهای از خون هستند که مسئولیت انعقاد خون (یا لخته شدن) را بر عهده داشته و در زمان جراحت یا بریدگی مانع از اتلاف بیش از اندازه خون میشوند. با این وجود، کسانی که تحت شیمی درمانی هستند ممکن است با کوچکترین زخمی، اگر تعداد پلاکت خون آنها پایین باشد با خونریزی شدید مواجه شده و حتی در موارد شدید نیاز به انتقال خون اضطراری پیدا کنند.
۷- التهاب و زخم ها
شیمی درمانی می تواند زخم های دردناکی در دهان به خاطر التهاب غشای مخاطی دهان ایجاد کند (موکوزیت دهانی). موکوزیت همچنین می تواند در نقاط مختلفی در دستگاه گوارش و دفع بدن ایجاد شود.
در حالی که شیمی درمانی گاهی به شکل یک شمشیر دو طرفه به نظر می رسد چون عوارض جانبی زیادی دارد اما باید به این نکته توجه داشت که بیشتر این عوارض را می توان با مراقبت به موقع و راهنمایی پزشک مدیریت کرد.
۶ راه برای سالم ماندن در طول شیمی درمانی
در شیمی درمانی از داروها برای از بین بردن سلولهای سرطانی استفاده میشود اما می تواند در کنار سلولهای سرطانی به سلولهای سالم بدن نیز حمله نماید. همین امر سبب احساس خستگی مفرط، حالت تهوع و افزایش ریسک عفونتها میشود. این داروها به خون وارد شده و از طریق جریان خون به همه بدن می رود و می تواند بر سلولهای تولید کننده خون در مغز استخوان، فولکولهای مو و سلولهای دستگاه گوارش و تناسلی نیز برسند.
مطمئن شوید که محیطی ایمن برای خود فراهم کرده و همچنین در طول درمان در معرض عفونت و عوامل بیماری زا قرار نداشته باشید. در ادامه خواهیم گفت که چگونه می توانند در حین انجام شیمی درمانی سلامت عمومی خود را حفظ نمایید.
پیشگیری از عفونت
توانایی بدن شما برای مبارزه با عفونت تا حد زیادی در زمان شیمی درمانی کاهش می یابد. برای کاهش ریسک ابتلا به عفونت باید عادات بهداشتی خاصی را حفظ نمایید. در زیر چند نکته که باید به خاطر داشته باشید آورده شده است:
- مرتب دستهایتان را بشویید و از پرستار، خانواده و کسانی که به دیدن شما می آیند بخواهید که همین کار را انجام دهند.
- مرتبا حمام بگیرید
- بهداشت دهان خود را با چندین بار مسواک زدن در روز حفظ کنید.
- از انجام فعالیتهایی که سبب ایجاد زخم و جراحت و بریدگی میشوند اجتناب کنید
- اگر دچار جراحت شدید زخم را تمیر کنید و از کرم های آنتی باکتریال استفاده نمایید.
- شیمی درمانی گاهی می تواند در دهان زخم ایجاد کند- از خوردن غذاهای داغ و پر ادویه اجتناب کنید.
- دهان خود را بعد از غذا با آب نمک بشویید.
کنترل حالت تهوع
شیمی درمانی می تواند سبب حالت تهوه و از دست دادن اشتها در زمان درمان شود. همچنین می تواند با حس چشایی شما تداخل ایجاد کرده و غذا مزه فلز بدهد یا کلا شور/شیرین بدهد. اگرچه این ها موقتی است اما می تواند مانع از جذب نیازهای تغذیه ای بدن شما شود. سعی کنید وعده های غذایی کوچکتر ولی بیشتری داشته باشید.. همچنین می توانید برای کاهش این احساس قطعات کوچک زنجبیل یا برگهای نعنا را بجوید. از خوردن غذاهای چرب و سرخ شده اجتناب کنید.
بخورید تا مواد مغذی به بدنتان برسد
بدن شما ضعیف است و از انرژی تخلیه شده است. باید در طول این زمان پروتئین زیاد و در کنار آن فیبر، ویتامین ها و مواد معدنی مصرف کنید. پروتیئن را می توانید از تخم مرغ، گوشت، شیر، کره، ماست، پنیر و حبوبات دریافت نمایید. اگر نمی توانید جامدات را قورت دهید از سوپ یا غذاهای میکس شده استفاده نمایید.
به خاطر از دست دادن حس چشایی در دهان ممکن است وسوسه شوید نمک بیشتری به غذایتان بزنید- مقاومت کنید و جذب سدیم خود را افزایش ندهید. نیازی به گفتن نیست که، از خوردن غذاهای فرآوری شده، نوشیدنی های شیرین و الکل اجتناب کنید. در مورد رژیم های غذایی مناسب شیمی درمانی با یک متخصص تغذیه مشورت کنید.
مایعات بسیار بنوشید
در کنار اسهال یا یبوست، شمیی درمانی می تواند سبب خشکی دهان یا از بین رفتن آب بدن نیز بشود. به خاطر از بین رفتن حس چشایی در زمان شیمی درمانی ممکن است آب نیز برایتان طعم خوبی نداشته باشد. نگذارید این امر مانع از نوشیدن هفت لیوان آب مورد نیاز شما در طول روز شود. اگر بخواهید می توانید چند برش لیمو، خیار، برگهای نعنا یا ریحان برای از بین بردن طعم نامطلوب آن بیافزایید.
کمی ورزش کنید
ورزش سبک مثل پیاده روی در حدود ۲۰ تا ۳۰ دقیقع در روز می تواند برای سلامتتان مفید باشد،حال روحی تان را بهبود داده و دتسگاه گوارش را تحریک می کند. با این وجود، در مورد آن و تحمل بدنتان محتاط باشید. خود را خسته نکنید یا به فضاهای پرجمعیت عمومی تردد نکنید چون ممکن است دچار عفونت شوید. در مورد برنامه ورزشی خود با پزشکتان مشورت کنید.
در مورد مصرف مکملها محتاط باشید
متخصصین تغذیه اغلب در مورد مصرف مکملها در طول شیمی درمانی هشدار می دهند چرا که م یتوانند با داروهای درمانی تداخل داشته باشند. این دارو ها عبارتند از ویتامین ها، مواد معدنی، و دیگر مکملهای گیاهی. در مورد مصرف هر گونه مکملی که که قبل از شیمی درمانی استفاده می کردید با پزشک خود مشورت کنید. از چای سبز نیز باید در طول درمان پرهیز شود چون فیتوکمیکال های آنتی اکسیدان می توانند با اثربخشی شیمی درمانی تداخل داشته باشند.
مبارزه با سرطان هم به لحاظ بدنی و هم روحی کار سختی است. یک رژیم غذایی سالم و اقدامات ایمنی مناسب ضروری است تا این دوران را با حداقل ناراحتی بگذرانید. همچنین می توانید با یک مشاور مشورت کرده یا از یک گروه حمایتی برای کمک به مواجه با ناآرامی های عاطفی خود بهره ببرید.
